ကီႈ(ဆြံၚဒဲၚ)အပူၚ တႈသဘံဥသဘုဥဒီး တႈမၚတရီတပါအိဥထီဥအဖီခိဥ တႈကဘွါရွဲကြံဏအီၚလ႕ တႈမုဏတႈခုဥအပူၚအဂီႈ ပၚပါ(ျဖဥစ့ဥ) စံးကတိၚလီၚ၀ဲ ဖဲလ႕အိဥဘွံးနံၚအနံၚန႔ဥလီၚ.

ပါပါ(ျဖဥစ့ဥ) ဖဲအကထုကဖဥ၀ဲ(မူခိဥအနီႈပၚမုဥအတႈထုကဖဥ)ဖဲမုႈထူဥခါအဆ႕ကတီႈ ဘိးဘဥဒီး ဟ့ဥသဆဥထီဥ၀ဲ ပွၚဘါဎြၚဖိလ႕ အဟဲဟးလ႕ St.Peter အကရ႕ႈပူၚသ့ဥတဖဥ ဒ္သိးအကဃ့ဘါထုကဖဥန႔ႈတႈလ႕ ကီႈ(ဆြံၚဒဲၚ)အဂီႈန႔ဥလီၚ. ဒ္တႈကစီဥအိဥဖ်ါအသိး သဲစးသုးပွၚဖီဥတႈစုက၀ဲၚတဖုအက်ါ လ႕အတႈထံဥတလီၚပလိဏနီၚဖးသးဒီး ဟးထီဥကြံဏတဖုလ႕အမ့ႈ (RSF)Rapid Support Force ပွၚခံဖုအံၚဒ္သိး ကန႔ႈထံကီႈအတႈစိတႈကမီၚအဂီႈ ဒုးလိဏအသး ဒီး တႈဒုးအပူၚပွၚအသးသမူဘဥဟးထီဥကြံဏ၀ဲ(၁၀၀)ဘ်ဲဥဒီး ပွၚဘဥဒိဘဥထံး အိဥထီဥ၀ဲလ႕အကထိဒီး အကထိညါန႔ဥလီၚ.

ပွၚဖီဥတႈစုက၀ဲၚခံဖု အတႈဂုဏန႔ႈလိဏ ထံကီႈအတႈစိတႈကမီၚအံၚ ဟဲဟူထီဥသါလီၚ၀ဲဒဥလ႕ ထံကီႈဒီဘ့ဥအပူၚန႔ဥလီၚ. တႈအိဥသးအ၀ဲအံၚအဖီခိဥ တႈမၚဆူဥမၚတရီတပါ တမံၚဂ့ၚတမံၚဂ့ၚ ကပတုဏကြံဏအဂီႈ ကထံဥလိဏအိဥသကိးလိဏအသးလ႕ တႈမုဏတႈခုဥပူၚအဂီႈ ပါပါ(ျဖဥစ့ဥ)ဟ့ဥသဆဥထီဥ၀ဲန႔ဥလီၚ.

Khartoum တႈလီႈဟီဥက၀ီၚအပူၚ တႈဒုးဆူဥထီဥကိးမုႈနံၚဒဲးအဃိ ပွၚဘဥပဏတ့ႈဟံဥဃီဒီး ဃ့ႈကြံဏဆူ တႈလီႈ အဂၚ အိဥအါထီဥ၀ဲ ကိးမုႈနံၚဒဲးန႔ဥလီၚ. မုႈအိဥဘွံးအနံၚ အမဲရကၚကီႈစ႕ဖွိဥ ဒီး ကီႈအ့ၚကလဲၚအပဒိဥသ့ဥတဖဥ ခီဖ်ိထံကီႈ တႈအိဥသးဒ္အံၚအဃိ ဒုဟးထီဥကြံဏအပွၚမၚတႈဖိလ႕ တႈဖီဥလီပ်ံၚအရူသ့ဥတဖဥ လ႕ထံကီႈပူၚလံအဂ့ႈ ဘိးဘဥရၚလီၚ ၀ဲန႔ဥလီၚ.

ကီႈ စပ့ၚယအံၚတလံၚယကေ႕ၚမနံၚယျဖဥစ့ဥဒီး ထံကီႈအဂၚသ့ဥတဖဥစ့ႈကီး ကဒုးဟးထီဥကြံဏ လီပ်ံၚအပွၚမၚတႈဖိသ့ဥတဖဥလ႕ ထံကီႈပူၚအဂီႈ ကတဲဏကတီၚဃဏ၀ဲ စ့ႈကီးလီၚ. ဖဲအိဥဘွံးနံၚအံၚန႔ဥ ကီႈအမဲရကၚပဒိဥဆွ႕ပူၚဖ်ဲးကြံဏ လီပ်ံၚအပွၚ မၚတႈဖိသ့ဥတဖဥ ခီဖ်ိ ဟဲလံခီပတ႕ဥကဘီဎူၚ အိဥ၀ဲ(၁၀၀)ဂၚ. ကီႈအမဲရကၚ ကီႈခိဥ(ကေိဘဲၚဒ့ၚ)အံၚ ဘဥဃးဒီးကီႈ(ဆြံၚဒဲၚ) အပူၚတႈတဘဥလီႈဘဥစး ကဲထီဥအံၚ ဒ္သိးကပတုဏကြံဏအဂီႈ ထုးထီဥ၀ဲ လံဏတႈဘိးဘဥရၚလီၚတဘ့ဥလ႕ ပွၚဖီဥတႈစုက၀ဲၚ ခံဖုအံၚ  အဂီႈန႔ဥလီၚ.

ခီဖ်ိတႈဒုးဆူဥအဃိ ထံဖိကီႈဖိဘဥသံ၀ဲအါအါဂီႈဂီႈယဒီးတႈကဘဥပတုဏအီၚခဲအံၚ တဘ်ီဃီအဂ့ႈ ဘဥမနုၚအဃိလဲဥ တႈမၚအ၀ဲ အံၚ မ့ႈတႈမၚတခါလ႕ တႈပ်ႈကြံဏအ၀ဲသ့ဥအတႈကမဥတသ့နီတစဲးဘဥအဂ့ႈ တဲဟူလီၚ၀ဲဒဥဖဲ တႈဘွါရွဲလံဏတႈကစီဥအပူၚ မုႈဃုနံၚအနံၚန႔ဥလီၚ. တကတီႈဃီ လ႕တႈဟ့ဥဆွ႕တႈမၚစ႕ၚလ႕ ပွၚ ဘဥကီဘဥခဲသ့ဥတဖဥအပူၚစ့ႈကီး ပွၚဖီဥတႈစုက၀ဲၚခံ ဖုလ႕ဏ မ္အသုတမၚတံဏတဏတႈတဂ့ၚအဂီႈ တဲလီၚဃုဏ၀ဲန႔ဥလီၚ. ဘဥတႈမၚစ႕ၚဆွ႕ပူၚ၀ဲပွၚအဂၚ(၁၅၀) ဖဲ(ဆီၚဒံၚအရ့ဘံဎါ) အကဘီသန႔ဒီး ဘဥတႈဆွ႕ပူၚအ၀ဲသ့ဥဆူ ပီဥလဲဥက့ဥက်ီၚထံကီႈသ့ဥတဖဥဒီး တနီၚဆူ ကီႈအံၚကေ့ဥ(အဲကူပတူး)ယပၚကံစတၚ ယဒီး ကန႔ၚဒၚ အထံကီႈပူၚသ့ဥတဖဥန႔ဥလီၚ.

ကီႈ(Africa,Asia)ဒီး မုႈထီဥလီႈခ႕ဥသးလီႈက၀ီၚအပူၚ ပွၚကီႈခ်႕ကေိဖိလ႕အမၚလိတႈသ့ဥတဖဥ ဘဥအိဥကတီႈ၀ဲလ႕ Khartoum အ၀့ႈပူၚ. ဒီး၀့ႈန႔ဥအပူၚ ပွၚထံဖိကီႈဖိအိဥ၀ဲဒဥလ႕ (၆)ကကြဲႈဘ်ဲဥဒီး မ့ႈစ့ႈကီး၀့ႈလ႕အကတံဏဒိဥမးလီၚ. Internet line စ့ႈကီး တန႔ႈဂ့ၚဂ့ၚဘဥဒီး တႈတသ့ဥညါလီၚတံႈတႈအိဥသးဘဥအဃိ တႈဆီဥထြဲမၚစ႕ၚအတႈဖံးတႈမၚအက်ဲ စ့ႈကီး တႈရဲဥက်ဲၚအီၚတန႔ႈလီၚတံႈလီၚဆဲးဘဥန႔ဥလီၚ.

ဟီဥခိဥဒီဖ်႕ဥဆူဥခ့်၀ဲၚက်ိၚကရ႕ အတႈဘိးဘဥအပူၚ ပွၚသံအိဥလံလ႕ (၄၀၀)ဘ်ဲဥလံဒီး ပွၚဘဥဒိအိဥအါအါဂီႈဂီႈအဂ့ႈ ပွၚဆါ သ့ဥတဖဥစ့ႈကီး လဲၚကူစါဎါဘ်ါအသးဆူတႈဆါဟံဥတခ်ဳးဘဥ တႈဆါဟံဥလ႕ ၀့ႈဖးဒိဥအပူၚသ့ဥတဖဥ ခီဖ်ိတႈဒုးဆူဥ အဃိ ဘဥတႈဆိကတီႈဃဏအီၚန႔ဥလီၚ.

Darfur ၀့ႈအမုႈနုဏတကပၚ တႈလီႈလ႕ ပွၚဖီဥစုက၀ဲၚ(RSF) အိဥဆီလီၚအသးအလီႈစ့ႈကီး ဘဥသဂ႕ႈဒီး တႈသဘံဥသဘူဥ စ့ႈကီးန႔ဥလီၚ. ဘီမုႈစ႕ဖွိဥကရ႕ အလံဏဃံးဃဏအပူၚ ပွၚဘဥကီဘဥခဲ ပိဏမုဥဒီးဖိဒံဖိသဥ(၂၀၀၀၀)ဘ်ဲဥ လဲၚအိဥကဒု၀ဲလ႕ (Chad)၀့ႈအဂ့ႈ. Chad ၀့ႈအံၚ မ့ႈစ့ႈကီး၀့ႈဖးဒိဥတဖ်႕ဥလ႕ အအိဥသူဥလီၚအသးလ႕ Darfur အ၀့ႈ၀ႈဘးခီတကပၚန႔ဥလီၚ.

Cridit;  Saw Pah Noe